Cholesteron là steroid chính trong cơ thể con người, Cholesterol được tích hợp chủ yếu trong các lipoprotein loại LDL, HDL, VLDL

CHOLESTEROL

Nhắc lại sinh lý

Các lipid chính trong hệ tuần hoàn cholesterol, triglycerid, photpholipid có bản chất là các chất không tan trong máu. Để có thể lưu hành trong dòng tuần hoàn, các chất này phải được gắn với các protein có thể tan trong nước gọi là apolipoprotein (A1, A2, B,C,E,....)

Toàn bộ lipid + apoliprotein hình thành các nhóm lipoprotein

Có 4 loại lipoprotein chính với các thành phần lipid và protein được trình bày dưới đây :

Các vi dưỡng chấp (chylomicron).
Các VLDL (lipoprotein có tỷ trọng rất thấp) - Very Low Density Lipoprotein
Các LDL - Low Density Lipoprotein - Lipoprotein có tỷ trọng thấp.
Các HDL - Hight Density Lipoprotein - Lipoprotein có tỷ trọng cao.

Cholesteron là steroid chính trong cơ thể con người. Phân tử cholesterol bao gồm 4 vòng và 27 nguyên tử Carbon. Cholesterol được tích hợp chủ yếu trong các lipoprotein loại LDL, HDL, VLDL và ở một mức ít hơn trong các vi dưỡng chấp.

Cholesterol là một chất cần thiết cho hoạt động chức năng màng tế bào như một tiền chất của acid mật, progesteron, vitamin D, estrogen. glucocorticoid và các corticosteroid điều hòa chuyển hóa khoáng chất.

Cholesterol lưu hành trong tuần hoàn xuất phát từ 2 nguồn :

Nguồn gốc ngoại sinh.

Tùy theo mức kinh tế của từng vùng, thức ăn cung cấp khoảng 50mg tới 3g cholesterol mỗi ngày, chủ yếu dưới dạng este hóa. Khi đi qua tá tràng, cholesterol được thủy phân nhờ lipase của tụy thành cholesterol + acid béo tự do rồi được các tế bào ruột hấp thu nhờ các hoạt động của các acid mật. Trong các tế bào của ống tiêu hóa, cholesterol được nhập vào Chylomicron và các VLDL ruột. Nhờ các lipoprotein, cholesterol được vận chuyển trong ống ngực rồi tới dòng tuần hoàn.

Nguồn gốc nội sinh.

Nhiều mô nhất là mô gan và ruột tổng hợp cholesterol từ acetyl CoA. Tuy vậy cholesterol sau khi hình thành sẽ được sáp nhập vào các VLDL để có thể được vận chuyển trong dòng tuần hoàn.

Chức năng chính của cholesterol là được cơ thể sử dụng để sản xuất muối mật và một số hormon steroid, đồng thời nó cũng là một thành phần của màng tế bào.

Trong máu, dưới tác động của lipase-lipoprotein (enzym được tế bào nội mạc mạch máu tổng hợp), các VLDL thành IDL rồi sau đó chuyển thành LDL và HDL lipoprotein.

Cholesterol được các lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL lipoprotein) và các lipoprotein tỷ trọng cao (HDL lipoprotein) vận chuyển trong máu để tham gia vào 2 quá trình hoàn toàn khác biệt :

Cholesterol tích hợp vào các LDL lipoprotein (thường được gọi là LDL cholesterol) được tạo ra từ quá trình chuyển hóa của VLDL cholesterol sẽ được vận chuyển trong dòng tuần hoàn từ gan tới các mô ngoại biên với nguy cơ tạo nên các mảng lắng đọng gây vữa xơ động mạch. Vì vậy, LDL cholesterol còn được gọi dưới cái tên cholesterol tồi do nó có liên quan tới các quá trình gây xơ vữa động mạch
Trái lại, cholesterol được tích hợp vào các HDL lipoprotein thường được gọi là HDL cholesterol sẽ được vận chuyển từ các mô ngoại biên tới gan để được dị hóa tại đó. Vì vậy, HDL cholesterol còn được gọi là Cholesterol tốt với nồng độ trong máu tương quan nghịch với nguy cơ bệnh động mạch vành của bệnh nhân do nó có liên quan đến quá trình dị hóa cholesterol.

Có rất nhiều nghiên cứu tập trung tìm hiểu vai trò của cholesterol trong bệnh tim mạch. Một nồng độ cholesterol máu tăng cao, nhất là khi kết hợp với nồng độ HDL cholesterol thấp được cho thấy là đi kèm với tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch và bệnh tim do xơ vữa động mạch.

Tại các mô ngoại vi, cholesterol có thể :

Tham gia vào quá trình tổng hợp màng TB.
Tham gia vào quá trình tổng hợp Vitamin D.
Hoặc là khởi điểm của quá trình tổng hợp các hormon sinh dục, các glucocorticoid và corticoid chuyển hóa muối nước (mineralocorticoid) ở các tuyến thượng thận.
Hoặc lắng đọng trong nội mô mạch với nguy cơ gây mảng vữa xơ động mạch.

Các con đường phân huỷ chính đối với cholesterol bao gồm :

Gan : Cholesterol có nguồn gốc từ LDL lipoprotein hoặc có thể được tích trữ trong gan hoặc được chuyển dạng thành muối mật và được thải trừ qua ống mật chủ (thể hiện trong chu trình gan – ruột).
Đường tiêu hoá : Chỉ 20 đến 40% cholesterol ăn vào được tái hấp thu, phần còn lại được thải trừ trong phân.
Thận.
Da (bong da).

Mục đích và chỉ định xét nghiệm

Để nghiên cứu các tình trạng rối loạn lipoprotein máu.
Để đánh giá nguy cơ hình thành mảng xơ vữa xơ động mạch.
Để nghiên cứu chức năng gan.
Để hỗ trợ cho chẩn đoán các tình trạng rối loạn chức năng tuyến giáp.

Cách lấy bệnh phẩm.

Xét nghiệm được tiến hành trên huyết thanh.

Cần yêu cầu bệnh nhân nhịn ăn 12h trước khi lấy máu làm xét nghiệm, bệnh nhân không được uống rượu trong vòng 24h trước khi lấy máu xét nghiệm.

Phương pháp định lượng

Phương pháp tốt nhất để định lượng cholesterol là phương pháp enzym so màu.
Định lượng cholesterol trong HDL lipoprotein (HDL cholesterol):

Hoặc định lượng trực tiếp bằng phương pháp enzym so màu.
Hoặc định lượng bằng phương pháp đo độ đục sau khi làm kết tủa huyết thanh (nếu nồng độ triglycerit < 400 mg/dL).
Hoặc tính toán (khi nồng độ triglycerid ≤ 4,5 mmol/L), dựa vào công thức của Friedewald, sau khi xác định LDL cholesterol : LDL cholesterol = cholesterol toàn phần - HDL cholesterol - (0,20 X triglycerid) (mg/dL)

Định lượng cholesterol nhập trong LDL lipoprotein (LDL cholesterol):

Hoặc định lượng trực tiếp bằng phương pháp enzym so màu.
Hoặc định lượng sau khi tách trên cột thạch agar.
Hoặc tính toán từ công thức của Friedewald, sau khi xác định HDL cholesterol.

Giá trị bình thường.

Cholesterol toàn phần

< 10 tuổi: 100 – 180 mg/dL hay 2,6 – 4,7 mmol/L.
10 – 20 tuổi: 120 – 180 mg/dL hay 3,1 – 4,7 mmol/L.
>20 tuổi: 120 – 200 mg/dL hay 3,1 – 5,2 mmol/L.

Giá trị bình thường mong muốn đạt được :

< 200 mg/dL hay (< 5,18 mmol/L).

HDL cholesterol:

Nam: 35 – 54 mg/dL hay 0,9 – 1,4 mmol/L.
Nữ: 45 – 64 mg/dL hay 1,1 – 1,7 mmol/L.

LDL cholesterol:

80 – 150 mg/dl hay 2,1 – 3,9 mmol/L.

Tỷ lệ cholesterol/HDL cholesterol

Nam: 3,50 – 4,50.
Nữ: 3,39 – 4,39.

Giá trị bất thường của Cholesterol máu

Cao giới hạn: 200 – 239 mg/dL hay (5,18 – 6,19 mmol/L).
Cao: > 239 mg/dL hay (> 6,20 mmol/L).